“Hoe konden die bestuurders dat nou niet zien aankomen?” Als er weer eens een bedrijf over de kop is gegaan waarvan niemand het had verwacht, kun je wachten op die verzuchting in documentaires, boeken en artikelen die erop terugblikken.
Het is een populair genre geworden. In de VS zijn ze er goed in en worden boeken over spectaculair omvallende bedrijven en financiële schandalen bestsellers. In Nederland is dat pas van de grond gekomen met het boek De Prooi, waarin Jeroen Smit de zakelijke avonturen van ABN AMRO uit de doeken deed.
Ik denk dat de aantrekkingskracht van dit soort boeken ligt in het gegeven dat je er zo lekker hoofdschuddend doorheen kunt gaan. Want achteraf had jíį dat natuurlijk wel zien aankomen. Achteraf voorspellen is erg prettig.
Maar zo ogenschijnlijk ongelukkig, incompetent of zelfs kwaadaardig als het beeld is dat uit die boeken oprijst over de bestuurders, vaak blijkt toch dat ze met alle goede bedoelingen van start gegaan zijn.
Mijn ervaring met topbestuurders is dat er werkelijk niemand tussen zit die liever een legacy van witte boord crimineel nalaat dan van integer, succesvol leiderschap. Ik heb er weliswaar genoeg gesproken voor wie leiderschap gelijk stond aan vol gas en nooit meer remmen, maar dat is besturingsstijl, geen misdadig voornemen om de onderneming te laten stranden.
Vaak zijn bij hen de twijfels, om niet te zeggen de angst en onzekerheid, net zo goed aanwezig als bij de bestuurders die omzichtiger op weg gaan naar de stip op de horizon. Omdat het nu een gegeven is dat besturen een bumpy ride is.
Het kan dagen lang allemaal van een leien dakje gaan, maar dan ligt er ineens een containerschip dwars in het Suez kanaal en zit er even later zoveel zand in de motor van de global productieketen dat die vastloopt. “Zoiets kun je toch niet bedenken?”, zeggen we dan. Nee, maar het gebeurt wel en hoe deal je ermee.
Je kunt vooruit kijken wat je wilt, je weet nooit wat je voor de wielen krijgt. Je stippelt een route uit, je gaat op weg met alle kennis, talent, drive en capaciteiten die je hebt, maar die route zal altijd over vreemd terrein gaan.
Vandaag besturen is meedoen aan Parijs-Dakar zonder supportteam door een woestijn van voortdurend verschuivend landschap. Maar dan wel met een of meer mediahelikopters in de buurt op het moment dat je spectaculair gecrasht bent.
En daar sta je dan met je goede bedoelingen. Gisteren nog fantastisch bezig en door iedereen gelauwerd om je fabuleuze stuurmanskunst en de briljante terreinkennis van je bijrijder. Vandaag de kluns die dat bedrijf de grond in boorde.
De buitenwacht is genadeloos voor de bestuurders die de finish niet halen. De kans bestaat dat je beroemder wordt door de talloze reconstructies van de manier waarop je gecrasht bent, dan door al die keren dat je gewoon saai en vakbekwaam naar de finish bent getuft.
Ach, het is allemaal part of the game, zeggen de bestuurders en ondernemers die ik spreek. Dat komt er soms wat stoerder uit dan zoals ze dat van binnen voelen, maar zo zou ik zelf ook in de wedstrijd zitten. Het is een hard gevecht om in business voorop te rijden en de voorsprong te continueren of uit te bouwen.
Je kunt niet teveel bezig zijn met de vraag of je wel of niet vandaag de verkeerde afslag neemt. Niemand, geen mens op aarde, weet wat er morgen zal gebeuren en het heeft dus ook geen zin om daar als bestuurder ook maar een moment bang voor te zijn. Laat je dat toe, dan durf je bij twijfel niemand meer in te halen en kom je als laatste van het veld over de streep. Dat is wel het laatste wat je wilt; dan kun je eigenlijk nog beter moedig stranden in goede bedoelingen.