Leiderschap is een ongrijpbaar fenomeen. Er kunnen – en zullen – nog miljoenen management boeken over volgeschreven worden, maar uiteindelijk zal er uit al die wijsheid nooit een serieus succesvolle leider oprijzen.
Ware leiders worden echt zo geboren, ze kunnen niet gemaakt worden. Er wordt wel eens gedacht dat leiderschap een zaak is van beeldvorming, van image building. Dat is een misverstand en zelfs een vrij gevaarlijk misverstand.
Wie denkt dat er een aura van leiderschap te bouwen is via marketing, PR en media-inzet, begeeft zich op erg dun ijs. De maatschappij van nu is geen plaats om toneel te spelen. Je bent wie je bent en uiteindelijk zal dat niet te verbloemen zijn.
Een saillante voorbeeldcase daarvan is de campagne (iets anders kon je het niet noemen) om mevrouw Kaag te positioneren als brenger en verpersoonlijking van Nieuw Leiderschap. Een van de middelen die daarvoor werd ingezet, was een VPRO documentaire waarin een portret van mevrouw Kaag werd gebouwd als gezaghebbend diplomate van internationale statuur.
In die film zat een shot van mevrouw Kaag op de achterbank van een auto met haar politiek assistente. Daarin vroeg mevrouw Kaag zich hardop af: “Wie zijn die mensen?” Daarmee doelde ze op mensen die met name op een partij als de PVV stemden, ook wel aangeduid met ‘het gewone volk’.
Dat simpele zinnetje kwam neerbuigend over en als er, zeker in de Nederlandse egalitaire verhoudingen, iets is wat mensen niet pruimen zijn het ‘mensen die zich beter voordoen dan ze zijn’. Het imago van mevrouw Kaag, maar ook dat van Nieuwe Leiderschap, viel daar en dan van het vooraf bedachte voetstuk.
Het ging ineens niet meer over Nieuw Leiderschap. Het ging niet meer over mevrouw Kaag als potentieel leider. Het ging van dan af over Haar Ware Aard en die werd in toenemende mate benoemd als elitair en arrogant.
Of dat wel of niet strookt met wie ze echt is, doet op dat moment niet meer terzake. Dit is de tijd waarin mensen verlangen naar authentiek en empathisch leiderschap. Dat zagen mensen in haar niet terug.
Ik heb haar ooit ontmoet toen ze nog niet zo high profile was in de Nederlandse politiek. In mijn herinnering bleek ze een zeer goede gesprekspartner, slim en breed geïnteresseerd. Ik denk dan ook dat ze zich heeft laten meeslepen door haar politieke adviseurs en zelf is gaan geloven in het kunstmatig aangemeten marketing vehikel ‘Nieuw Leiderschap’.
‘Het grootste probleem van Kaag is dat ze haar ‘nieuwe leiderschap’ moet acteren’, was een headline die het allemaal goed samenvatte. Na honderden gesprekken met CEO’s en topbestuurders in binnen- en buitenland weet ik een ding zeker: leiderschap is niet te acteren, in ieder geval niet langdurig en structureel.
‘You can fool all people some of the time and some people all the time. But you can never fool all people all the time’, zei de Amerikaanse president Abraham Lincoln. En bedenk dat zijn tijd er een was zonder de ontmaskerende krachten van internet, talkshows en social media. ‘Nieuw Leiderschap’, daar wist de online community wel raad mee. Mensen ruiken of leiderschap echt is of een pose. Daarom ging het op die achterbank daar zo mis.
Mevrouw Kaag zou daarom baat hebben bij een coach buiten de bubble van de politiek. Het is dat ik het zelf zeg natuurlijk, maar misschien moet mevrouw Kaag binnenkort naast me komen zitten op de achterbank van haar dienstauto voor een open coaching sessie. Ik durf te beloven dat ze niet de eerste zal zijn die daar haar authentieke zelf weer zal kunnen hervinden.